ข้าฯขอน้อมศีรษะไหว้พระวิษณุ ผู้ทรงถือสังข์และจักร สรวมมงกุฎและกุณฑล(ต่างหู) ทรงพัสตราภรณ์สีเหลือง มีพวงมาลัย มีแก้วเกาสตุภะและมีพระศรีอยู่ที่พระอุระ ผู้มีสี่กร

พระวิษณุซึ่งคนไทยส่วนใหญ่รู้จักกันในนามว่าพระนารายณ์ เป็นหนึ่งในเทพที่สำคัญของศาสนาพราหมณ์ สามองค์ ซึ่งเรียกรวมๆว่า ตริมูรฺติ ได้แก่ พระพรหมา พระวิษณุ และพระศิวะ เทพทั้งสามเป็นตัวแทน ของพระเป็นเจ้าสูงสุด(อีศวร)ซึ่งไม่มีรูปปรากฏแต่คงอยู่ชั่วนิรันดร์ ส่วนตริมูรตินั้นมีอายุขัยตามกาลเวลา ปรากฏตัวขึ้นมาเพื่อทำหน้าที่แทนพระเป็นเจ้าสูงสุด ในการสร้างโลก รักษาโลก และทำลายโลก กล่าวกันว่า หนึ่งวันของพระพรหมาเท่ากับยุค 4 ยุค 1000 ครั้ง และในชั่วชีวิตหนึ่งของพระพรหมา พระอินทร์ 14 องค์จะตก มาจากสวรรค์และสิ้นชีวิต อายุของพระพรหมา 2 องค์จะเท่ากับอายุของพระวิษณุ 1 องค์ อายุของพระศิวะจะยาว เป็น 2 เท่าของอายุของพระวิษณุ

กำเนิดพระวิษณุ

เมื่อทุกสิ่งทุกอย่างในจักรวาลสูญสิ้นไปในยุคประลัย ทั่วจักรวาลมีเพียงน้ำ ในช่วงเวลานั้นเป็นเวลา 120 ปีของพระพรหมา จักรวาลจะมีแต่ความว่าง ในความว่างเปล่าเงียบสงัดนั้น พระวิษณุบรรทมอยู่เหนือ ใบต้นไทรที่ลอยอยู่เหนือน้ำ นั้นคือจุดเริ่มต้นของยุคใหม่อีกครั้งหนึ่ง เนื่องจากพระองค์อยู่เหนือน้ำจึง มีพระนามว่า นารายณะ อีกนามหนึ่ง คำว่าวิษณุ หมายความว่า ผู้ที่แทรกซึมอยู่ทุกหนทุกแห่งโดยธรรมชาติ ตอนที่พระวิษณุเป็นเด็กพาลมุกุณฑะบรรทมอยู่เหนือใบต้นไทร พระองค์เกิดความคิดขึ้นมาว่า “เราคือใคร” “ใครสร้างเราขึ้นมา”  “ทำไม” “เราจะต้องทำอะไร”  ทันใดนั้นก็มีเสียงสวรรค์ดังขึ้นว่า “ข้าฯคือทุกสิ่งทุกอย่าง นอกจากข้าฯแล้วไม่มีสิ่งใดอยู่ชั่วนิรันดร์” เบื้องหลังคำพูดนั้นมหาเทวีก็ปรากฏขึ้นและกล่าวว่า “นี่วิษณุ ท่านจะฉงนสนเท่ห์ไปทำไม เมื่อจะต้องมีการสร้างโลกรักษาโลกและทำลายโลก ท่านจึงปรากฏตัวขึ้นมาด้วยความกรุณาของพระเป็นเจ้าสูงสุดผู้ทรงอำนาจทุกอย่าง พระเป็นเจ้าสูงสุดนั้นอยู่เหนือคุณสมบัติใดๆ ส่วนตัวท่านมีคุณสมบัติ คือ สัตตวคุณ(ความดี-ความบริสุทธิ์) พระพรหมามีคุณสมบัติ คือ รโชคุณ(ภาวะไม่อยู่นิ่ง-อารมณ์รักเกลียด) พระศิวะมีคุณสมบัติ คือ ตโมคุณ(ภาวะเฉื่อย-ความมืด) ส่วนตัวเราที่กำลังพูด คือ เทวีมายา (สิ่งที่ลวงให้เข้าใจไม่ถูกต้อง-ที่มีรูปร่างปรากฏเป็นตัวบุคคลในฐานะเป็นชายาของพรหมพระเป็นเจ้าสูงสุด) เป็นตัวพลังที่ต้องอาศัยท่านเพื่อการสร้างโลก” เมื่อได้ฟังคำนี้แล้ว พระวิษณุจึงเข้าสู่สมาธิที่เหมือนการบรรทมหลับ

ศาสนาดั้งเดิมซึ่งคนไทยเรียกว่าศาสนาพราหมณ์ ชาวอินเดียจะเรียกว่า "สนาตน(สะ-นา-ตะ-นะ)ธรรม" แต่ชื่อที่รู้จักกันทั่วไปปัจจุบันคือ ศาสนาฮินดู  พวกที่นับถือพระวิษณุว่าเป็นพระเจ้าสูงสุด คือพวก "ไวษณวะ"             แต่คนไทยเรียกให้เป็นเสียงแบบไทยว่า "ไวษณพ"   พวกไวษณพ ถือว่าโลกนี้มีต้นกำเนิดมาจากพระวิษณุ ทุกสิ่งทุกอย่าง มาจากพระวิษณุ  เรื่องลึกลับวิจิตรพิสดารของศาสนาฮินดูเกี่ยวกับการเกิดมาของโลกกล่าวไว้ว่า พระวิษณุบรรทมหลับอยู่ในมหาสมุทรอันมีตั้งแต่ต้น ประทับอยู่เหนือพระยานาค 1000 เศียรชื่อ  เศษะ ขณะที่พระองค์บรรทมหลับอยู่ดอกบัวได้งอกออกมาจากพระนาภีของพระองค์  และในดอกบัวนั้นพระพรหมาได้เกิดขึ้น พระพรหมาเป็นผู้สร้างโลก เมื่อโลกถูกสร้างเสร็จพระวิษณุทรงตื่นจากบรรทม เพื่อจะครองโลกอยู่ในสวรรค์อัน สูงสุด คือ ไวกุณฐะ พระองค์ถูกกล่าวถึงว่าเป็น  บุรุษ  มี  4  กร  สีกายสีน้ำเงินเข้ม  สรวมมงกุฎและประทับเหนือบัลลังก์  พระหัตถ์ถือ สิ่งที่เป็น สัญลักษณ์ประจำพระองค์ คือ  สังข์ จักร คทา และดอกบัว ประดับรอบพระศอด้วยรัตนะศักดิ์สิทธิ์ชื่อ  "เกาสตุภะ" ที่พระอุระมีพระโลมาที่หมุน เวียนขวา(ศรีวัตสะ) พระองค์มีพระยาครุฑเป็นพาหนะ ซึ่งโดยทั่วไปแล้วรูปปั้นหรือภาพสลักจะเป็นรูปนกที่มีหน้าเป็นมนุษย์   ซึ่งอาจจะบ่งชี้ว่าเป็นสิ่งที่ตกทอดมาจากลัทธิที่กราบไหว้บูชาเทพที่มีรูปครึ่งมนุษย์ครึ่งสัตว์ในสมัยโบราณ ซึ่งได้ไปเกี่ยวข้องกับเทพที่มีนามว่า "วาสุเทพ" ในยุคโปราณของอินเดียแล้ว  วาสุเทวะเป็นรูปที่อยู่ในสมัยแรกๆรูปหนึ่งของพระวิษณุเมื่อเฮลลิโอโดรุส (Helliodorus)  ตั้งเสาของเขาขึ้นที่เมือง  เพสนคร  พระลักษมีเป็นชายาของพระวิษณุ  เป็นเทพสตรีที่มีความสำคัญโดยตัวของพระนางเอง โดยไม่ต้องอาศัยพระวิษณุ คือมีคนกราบไหว้บูชามากมายเพราะเป็นเทพีทีเชื่อกันว่า จะให้เกิดความร่ำรวยมีโชคลาภ เหมือนที่ชาวไทยนับถือนางกวัก

เรื่องราวที่เก่าที่สุดเกี่ยวกับพระวิษณุในฐานะพระเป็นเจ้าแห่งโลกทั้งหมด เทพอื่นๆเป็นเพียงลักษณะหลายๆลักษณะของพระวิษณุ    และเทพอื่นๆเป็นผู้ที่ออกมาจากพระวิษณุนั่นเองปรากฏเก่าไปถึง คัมภีร์ภควัทคีตา

       "ต่อไปนี้ ฉันจะกล่าวถึง อำนาจวิเศษของฉันที่ สำคัญๆ..........
       แม้ว่าความเป็นผู้เต็มของฉันหาที่สุดมิได้
       ฉันเป็นอาตมันที่อยู่ในส่วนที่ลึกที่สุดในใจของทุกสิ่งที่เกิดมา
       ฉันเป็นที่เริ่มต้น เป็นตรงกลาง และเป็นที่สุดของการ สร้างทั้งหมด
       ในบรรดาศาสตร์ทั้งหลายฉันเป็นศาสตร์เกียวกับดวงชีวิต(อาตมัน)
       ฉันเป็นตัวคำพูดของคนที่พูด
       ในบรรดาตัวหนังสือฉันเป็น อักษร อ (อักษรตัวแรก)
       ฉันเป็นเวลาที่ไม่มีวันจบสิ้น
       ฉันเป็นพระพรหมธาดาผู้ สร้างโลกที่หันหน้าไปทุกทิศ
       ฉันเป็นตัวความตายผู้ทำลายล้างทุกอย่าง
       ฉันเป็นแหล่งเกิดของสิ่งที่จะมีในอนาคต
       ฉันเป็นการเล่นพนัน สะกา สำหรับผู้เล่นพนัน
       ฉันเป็นตัวเกียรติยศ ของผู้มีเกียรติยศ
       ฉันเป็นตัวชัยชนะ ฉันเป็นตัวความกล้าหาญ
       ฉันเป็นตัวความดีของผู้มีคุณความดี